Ecotherapy: Ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες στην ελληνική φύση

Η ψυχοθεραπεία στη φύση δεν είναι ένας νέος τύπος θεραπείας. Απλώς οι ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες, δηλαδή ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος δεν βρίσκονται στο γραφείο αλλά σε εξωτερικό χώρο, συνήθως κάπου στο βουνό ή στη θάλασσα. Ζητήσαμε από την Ομαδική Αναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια – Ψυχολόγο, Χρυσή Καριώτογλου, να μας γνωρίσει αυτό το είδος θεραπείας αλλά και να μας εξηγήσει τι είναι η δική της μέθοδος της Περιπατητικής Ψυχοδυναμικής Ψυχοθεραπείας.

Συνέντευξη στην Έφη Ζέρβα

 

Τι είναι η «Περιπατητική Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία» και τι σχέση έχει με τον Αριστοτέλη;

 

Η Χρυσή Καριώτογλου, Ομαδική Αναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια – Ψυχολόγος

Περιπατητική Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία είναι ένας δικός μου όρος. Ονόμασα έτσι την Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία που λαμβάνει χώρα εκτός γραφείου, σε εξωτερικό χώρο και μάλιστα περπατώντας. Από το 2001 ασκώ το επάγγελμα της ψυχολόγου-ψυχοθεραπεύτριας, με ειδίκευση στην Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία και την Ομαδική Αναλυτική Ψυχοθεραπεία. Πάντα εργαζόμουν σε δομές ψυχικής υγείας. Αρκετές από αυτές ήταν αρκετά δύσκολα και άχαρα περιβάλλοντα, όπως οι φυλακές. Συχνά σκεφτόμουν ότι η θεραπεία θα ήταν πιο ευχάριστη αν γινόταν έξω, στο πανέμορφο περιβάλλον που μας χαρίζει η φύση και πολύ περισσότερο δε η ελληνική φύση, με τα πεύκα, τα θυμάρια, τη θάλασσα, τις λίμνες και το βουνό. Το πράσινο και το στοιχείο του νερού, κυριαρχούν γύρω μας, αλλά εμείς κλεινόμαστε στα αστικά γκρίζα περιβάλλοντά μας. Αναπόφευκτα και αναπόδραστα καμιά φορά. Δεν το κατακρίνω γιατί δεν έχουμε όλοι την ευλογία ή την επιθυμία να ζούμε κοντά στη φύση. Την περίοδο της δεκαετίας που έζησα και εργάστηκα στην Αγγλία, ήρθα σε επαφή με πολλά διαφορετικά μοντέλα θεραπείας. Ένα από αυτά ήταν το Ecotherapy, δηλαδή η ψυχοθεραπεία (ανεξαρτήτως μοντέλου) σε εξωτερικό χώρο.

Με ενθουσίασε και αμέσως μου θύμισε τους παλαιούς προβληματισμούς μου γύρω από το ποιο είναι καταλληλότερο περιβάλλον θεραπείας. Ομολογώ πως θεωρώ ότι αυτό κρίνεται κατά περίπτωση και δεν χρειάζεται να είμαστε κάθετοι και αμετακίνητοι. Πάντα αξιολογούμε τις ανάγκες και την ιστορία του εκάστοτε θεραπευόμενου διαφορετικά και στη βάση αυτή συν-αποφασίζουμε ποιο περιβάλλον (έσω ή έξω) αλλά και ποιος τύπος (μοντέλο) ψυχοθεραπείας είναι το καταλληλότερο για τον συγκεκριμένο άνθρωπο.

Τον όρο «Περιπατητική» δανείστηκα από τον αγαπημένο μου Αριστοτέλη και την δική του «Περιπατητική Σχολή» ή αλλιώς «Λύκειον», όπου στις διάφορες στοές της περπατούσε ο Αριστοτέλης με τους μαθητές του και δίδασκε καθ’ οδόν.

 

Η ψυχοθεραπευτική συνεδρία στη φύση ( Ecotherapy) είναι ένα νέο είδος προσέγγισης; Ποια θεωρείτε ότι είναι τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζει σε σχέση με τις θεραπείες στο γραφείο (κλειστός χώρος); Εδώ γίνεται η φύση ο θεραπευτικός χώρος;

Το Ecotherapy δεν είναι νέος τύπος θεραπείας, αλλά μια εναλλακτική πρόταση για το χώρο διεξαγωγής όλων των κλασικών μοντέλων θεραπείας. Δηλαδή, στην ψυχοθεραπεία στη φύση, δεν εφαρμόζουμε άλλες ψυχοθεραπευτικές αρχές.

Το διαφορετικό έγγυται στο ότι θεραπευτής και θεραπευόμενος (στην περίπτωση της ατομικής) βρίσκονται σε εξωτερικό χώρο (συνήθως στη φύση) και είτε στατικά (επιλέγοντας έναν χώρο στο δάσος για παράδειγμα όπου συναντώνται κάθε εβδομάδα για τη συνεδρία) είτε περπατώντας και δημιουργούν μια ψυχοθεραπευτική σχέση, με πλαίσιο και κανόνες.

Μέχρι τώρα γνωρίζαμε ότι ο χώρος που εφαρμόζεται η ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία πρέπει να είναι ουδέτερος. Η θάλασσα ή το βουνό, ή η φυσική δραστηριότητα δεν αλλάζει το πλαίσιο;

Η ψυχοθεραπεία σε εσωτερικό χώρο απαιτεί μια σταθερότητα ως προς το περιβάλλον ακριβώς επειδή διέπεται από τους περιορισμούς και τις αρχές ενός κλειστού περιβάλλοντος. Η ψυχοθεραπεία στη φύση δεν διέπεται από τους ίδιους κανόνες διατήρησης σταθερότητας του πλαισίου, γιατί είναι πολύ φυσικό η αμμουδιά στην οποία θεραπευτής και θεραπευόμενος περπατούν, να έχει αλλάξει σχήμα αν την προηγούμενη μέρα είχε τρικυμία και η άμμος σύρθηκε προς τα έξω.

Πρόκειται για μια αντιπαράθεση με τις βασικές αρχές της ίδιας της φύσης και τις ζωής, που είναι ότι «Τα πάντα ρει», όλα κυλούν με ρυθμούς και κύκλους που δεν υπόκεινται στους ανθρώπινους νόμους. Όπως ο άνθρωπος και η ζωή του. Ο θεραπευόμενος παρατηρεί το γνώριμο φυσικό τοπίο να αλλάζει, όπως αλλάζει και μέσα του. Με μια φυσικότητα, άλλοτε απαλή, άλλοτε σκληρή.

Μπορεί να εφαρμοστεί και σε ομάδες ή ζευγάρια η ψυχοθεραπεία στη φύση;

Βεβαίως, στη θεραπεία ζεύγους εφαρμόζεται η ίδια τεχνική. Είτε μένουμε σταθεροί σε ένα σημείο, στο δάσος ή την θάλασσα, όπου διεξάγεται η συνεδρία, είτε περπατάμε σε συγκεκριμένη διαδρομή, που έχει προηγουμένως ελεγχθεί και χαρτογραφηθεί (ως προς το λεγόμενο ‘health and safety’) από το θεραπευτή.

Για τις ομάδες υπάρχει μια πρακτική δυσκολία που συνίσταται στο ότι δεν είναι εύκολο να περπατάμε 9 άτομα (που συνήθως αποτελούν μια αναλυτική ψυχοθεραπευτική ομάδα) όλοι μαζί και να αλληλεπιδρούμε. Στην περίπτωση της ομαδικής θεραπείας, οι ομάδες μπορούν να διεξαχθούν σε σταθερό εξωτερικό χώρο, στατικά. Από τον περασμένο Μάιο, έχω διεξάγει πολλά εργαστήρια ομάδας στη φύση (συγκεκριμένα στο Χάος, στον Εθνικό Δρυμό Σουνίου).Η διαφορά ήταν μεγάλη και οι συμμετέχοντες πάντα έφευγαν με πολύ θετικό feedback για το πόσο χαλαρωτικό και θετικό ήταν το περιβάλλον, πόσο δυνατή η επίδραση της φύσης και πόσα περισσότερα κατανοούσαν για τον εαυτό τους εκεί.

Σε ποιους θεωρείτε ότι αποδίδει περισσότερο η ψυχοθεραπεία στο δάσος ή στη θάλασσα;

Η ψυχοθεραπεία συνίσταται σε όλους τους ανθρώπους που επιλέγουν και θέλουν να καταλάβουν τί τους συμβαίνει (αποφεύγω πια να χρησιμοποιώ τη φράση «να καταλάβουν τον εαυτό τους» γιατί θεωρώ ότι η ανθρώπινη ύπαρξη είναι σε μεγάλο βαθμό μη εξερευνήσιμη και το πιο σημαντικό είναι να μάθει κανείς πώς να ζει με τον εαυτό του και τους άλλους και να ανακαλύψουν νέους τρόπους να σχετίζονται και να συνδέονται. Αναλόγως με το μοντέλο ψυχοθεραπείας που εφαρμόζει κανείς, υπάρχουν περιορισμοί. Παραδείγματος χάριν, στην Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία συνήθως δεν εργαζόμαστε με ανθρώπους σε ψυχωσική φάση. Το γεγονός ότι διεξάγεται στη φύση δεν αλλάζει απαραίτητα τον πληθυσμό στον οποίο απευθύνεται, αλλά κυρίως τη διαχείριση του μοντέλου ψυχοθεραπείας από τον ίδιο τον θεραπευτή.

Ο Wilson ονόμασε «υπόθεση Biophilia» την πεποίθηση ότι είμαστε βιολογικά-γενετικά προγραμματισμένοι να αναζητούμε σύνδεση με το φυσικό περιβάλλον.
Πρόσφατες έρευνες στην Ιαπωνία αποκάλυψαν τη θετική επίδραση της επαφής με τη φύση στις χημικές λειτουργίες του εγκεφάλου. Συγκεκριμένα μελέτησαν την επίδραση του Shinrin-Yoku (taking the atmosphere of the forest) στην φυσιολογία του εγκεφάλου και βρήκαν χαμηλότερα επίπεδα της ορμόνης του stress, κορτιζόλης, στα άτομα που είχαν πραγματοποιήσει περίπατο στο δάσος σε σύγκριση με αυτά που κινήθηκαν στο χώρο του εργαστηριακού κτιρίου.

 

Η Ελλάδα μοιάζει ιδανική για την ecotherapy. Η Αττική αποτελεί σπάνιο τοπίο, όπου εύκολα και σύντομα μπορείς να φτάσεις στο βουνό ή  στη θάλασσα. Πώς γίνεται η επιλογή του χώρου; Δεν δυσκολεύεται ο θεραπευόμενος; Και ο θεραπευτής; Πόσες συνεδρίες «αντέχει» στη φύση ένας θεραπευτής;

Η επιλογή του χώρου γίνεται αρχικά σε σχέση με την προτίμηση του θεραπευόμενου για βουνό ή θάλασσα. Ο θεραπευτής συνήθως έχει συγκεκριμένα μέρη στα οποία εργάζεται με το ecotherapy, μέρη που τα έχει επεξεργαστεί, ζυγίσει, «εξιχνιάσει» πριν τα τοποθετήσει στη λίστα του. Εγώ πηγαίνω συχνά στο Χάος, γιατί θεωρώ ότι είναι ιδανικό μέρος καθώς συνδυάζει τη θέα της θάλασσας από ψηλά, τη θέα της τεράστιας φυσικής τρύπας του Χάους, το πευκοδάσος, ένα ομαλό για περπάτημα χώμα, διαδρομές μικρές και έχει τα εξαιρετικά ξύλινα τραπεζάκια πικ νικ στα οποία μπορεί κανείς να καταλήξει τη συνεδρία. Ακόμη και σε ημέρα βροχής, το μέρος προσφέρεται ιδανικά, καθώς το πευκοδάσος είναι φυσικό προστατευτικό απέναντι στο νερό της βροχής. Επίσης επέλεξα και κάποιες παραλίες κοντά στο Σούνιο που έχουν όμορφες και σύντομες διαδρομές. Όσο πιο κοντά βρίσκεται ο θεραπευτής στη φύση, τόσες περισσότερες διαδρομές ανακαλύπτει. Φυσικά και μέσα στο αστικό περιβάλλον, μπορεί κανείς να βρει εξαιρετικούς τόπους διεξαγωγής Ecotherapy, όπως ο λόφος του Φιλοπάππου.
Τα ερεθίσματα και τα εναύσματα συζήτησης μέσα στις συνεδρίες είναι πολύ περισσότερα, καθώς περπατά και παρατηρεί κανείς γύρω του τον περιβάλλοντα χώρο. Συχνά μπορεί να σταθεί και να μυρίσει κάποιο λουλούδι ή βότανο και αυτό από μόνο του να αποτελέσει αφορμή για ελεύθερο συνειρμό.
Φυσικά και ενέχει δυσκολίες ο τύπος αυτός θεραπείας, καθώς οι καιρικές συνθήκες δεν είναι πάντα ιδανικές. Ακόμη και η προσοχή του θεραπευτή χρειάζεται να είναι πιο επικεντρωμένη απ’ ότι συνήθως στα εσωτερικά του ερεθίσματα και αντιδράσεις (τη λεγόμενη αντιμεταβίβαση) ώστε να μην χαθεί πολύ στην «πλάνη» των εικόνων γύρω του.
Ο θεραπευτής που θα επιλέξει αυτόν τον τρόπο άσκησης του μοντέλου Ψυχοθεραπείας το οποίο υπηρετεί, συνήθως αγαπά ο ίδιος να βρίσκεται στη φύση. Άρα, στην ερώτησή σας, πόσες συνεδρίες «αντέχει», θα έλεγα ότι ο όρος «αντέχει» δεν είναι ακριβής, γιατί ίσως είναι από τις λίγες φορές που «επιλέγει».

Διαρκεί και κοστίζει όσο και οποιαδήποτε συνεδρία ψυχοθεραπείας;

Φυσικά. Δεν διαφέρει σε τίποτα, πέρα από τον τόπο διεξαγωγής και το πλαίσιο. Ακόμη και η αρχή του απορρήτου παραμένει η ίδια και ο θεραπευτής φροντίζει να επιλέγει μέρη όπου δεν συχνάζει πλήθος κόσμου και όπου μπορούν -ακόμη κι αν δεν είναι εν κινήσει- να επιλέξουν να μην ακούγονται οι συζητήσεις.

 

Έχετε διαπιστώσει εσείς ότι την περίοδο που διανύουμε υπάρχει μεγάλη ανάγκη και πολλά αιτήματα για ψυχοθεραπεία, ανεξαρτήτου προσέγγισης;

Αυτό είναι αλήθεια. Έφυγα από την Ελλάδα πριν περίπου δέκα χρόνια, μια περίοδο που η Ψυχοθεραπεία ήταν σχεδόν ταμπού και «προνόμιο» των λίγων, των σοφιστικέ, των ψαγμένων ή των «αναγκεμένων» (όπως θα έλεγαν στο χωριό μας).
Τώρα πια, μετά από μια τριετία πανδημίας και επιβεβλημένης απομόνωσης, οι σχέσεις των ανθρώπων δυσκόλεψαν. Υπάρχει περιρρέων θυμός και μια γενικευμένη αίσθηση υπαρξιακού κενού και ματαίωσης. Τα αιτήματα είναι πολλά και η ανάγκη των ανθρώπων μεγάλη. Πάντα θεωρούσα ότι όταν τα «εργαλεία» του αστικού περιβάλλοντος θα στερέψουν, θα γυρίσουμε όλοι στα πρώτα «εργαλεία» του ανθρώπου, τη φύση. Εκεί θα αναζητήσουμε πάλι την ελευθερία μας. Την εσωτερική κυρίως.

Αν έχουμε κάτι να μάθουμε στα παιδιά μας πια, δεν είναι πως να χειρίζονται μηχανήματα, αλλά πώς να χειρίζονται τα χέρια τους.

Τον προηγούμενο μήνα, βρέθηκα με την οικογένειά μου στο Μεξικό. Εκεί, σε μια διαδρομή στη ζούγκλα του Palenque, ήρθαμε «αντιμέτωποι» με μια φωλιά τερμιτών. Ο οδηγός μας προέτρεψε να δοκιμάσουμε έναν τερμίτη και να τον γευτούμε. Μας είπε ότι τα έντομα είναι «η υπερτροφή του μέλλοντος». Με συγκλόνισε, όχι γιατί δεν το είχα ακούσει ξανά, αλλά γιατί εκείνη τη στιγμή συνειδητοποίησα τι «εργαλεία» πρέπει να δώσουμε στα παιδιά μας. Τα χέρια τους τα ίδια.

_______________________________________________________________________

*Η Χρυσή Καριώτογλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1978. Σπούδασε Ψυχολογία στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Παν/μιο της Caen-Basse Normandie. Μετεκπαιδεύτηκε στην Ομαδική Ανάλυση και τη Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία στο Παν/μιο της Οξφόρδης και στο Anna Freud Centre του Λονδίνου. Είναι μέλος του Ινστιτούτου Ομαδικής Ανάλυσης του Λονδίνου, του United Kingdom Council for Psychotherapy, του British Psychoanalytic Council και του Oxford Group Analytic Network. Εργάστηκε στο βρετανικό ΕΣΥ (NHS) ως Ομαδική Αναλύτρια για μια δεκαετία και εξειδικεύτηκε στην αξιολόγηση και θεραπεία ασθενών με διάγνωση διαταραχής προσωπικότητας. Εργάζεται ιδιωτικά ως Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια, Ομαδική Αναλύτρια και Επόπτρια Ομαδικής Ψυχοθεραπείας. Στα ιδιαίτερα της ενδιαφέροντα είναι η σχέση Θεάτρου και Ομαδικής Ανάλυσης και η ψυχοθεραπεία σε Φυσικό Περιβάλλον (Nature Psychotherapy ή Ecotherapy) την οποία ξεκίνησε με την επιστροφή της στην Ελλάδα. Είναι παντρεμένη και μητέρα δύο αγοριών.

www.ertnews.gr

Διαβάστε περισσότερα… Read More