Αποστολή στην Εσθονία – Α’ Μέρος: Το ψηφιακό κράτος

Μέσα Σεπτεμβρίου, στην Αθήνα είχε αφόρητη ζέστη και στο Ταλίν, την πρωτεύουσα της Εσθονίας, οι κάτοικοι της πόλης κυκλοφορούσαν με κασκόλ, μπουφάν, αδιάβροχα, είδα όμως και μερικούς με σκουφιά. Όταν έφτασα στο διεθνές αεροδρόμιο της πόλης, έριχνε ένα επίμονο ψιλόβροχο.

του Θωμά Σίδερη

Αθόρυβη πόλη

Ο David Hackling, εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είχε οργανώσει τα πάντα στην εντέλεια, όμως και το Ταλίν είναι μια «εύκολη» πόλη. Εύκολη να την περπατήσεις, να τη δεις, να την αναπνεύσεις, να την ευχαριστηθείς. Είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες πόλεις της Ευρώπης και σίγουρα, κρατά τα σκήπτρα στη Βαλτική. Έχει ένα μεγάλο λιμάνι, με άγρια ομορφιά, απέραντους πλακόστρωτους δρόμους και η παλιά πόλη εισχωρεί στη νέα και η νέα στην παλιά, αθόρυβα και απαλά.

Το Ταλίν είναι ίσως η πιο αθόρυβη πόλη. Ακόμα και στις ώρες αιχμής, όλα μοιάζουν απόλυτα ειρηνικά και αρμονικά. Ο στόλος των λεωφορείων είναι ολοκαίνουριος και ηλεκτρικός, υπάρχει ένα πλήρες δίκτυο τραμ, αλλά εκείνο που μου έκλεψε την καρδιά ήταν οι παλιοί συρμοί του τραμ, βγαλμένοι όλοι από σοβιετική ταινία στα χρόνια του ψυχρού πολέμου.

E-ESTONIA

Για την Εσθονία είχα μάθει αρκετά πράγματα από τον γιο μου, φοιτητής πληροφορικής και παθιασμένος προγραμματιστής. Ο καθηγητής στο πανεπιστήμιο τους είχε μιλήσει για το e-estonia, την ψηφιακή πλατφόρμα που ανέπτυξε το κράτος της Εσθονίας. Ο γιος μου μιλούσε ενθουσιασμένος για το ψηφιακό κράτος και την έννοια του ψηφιακού πολίτη και όταν στο τέλος τον ρώτησα αν μπορούσα να γίνω ψηφιακός πολίτης της Εσθονίας, χωρίς να την έχω επισκεφτεί ποτέ, μου απάντησε αμέσως «ναι».

Το e-estonia είναι ένας νέος κόσμος, με άπειρες εφαρμογές και δυνατότητες. Πραγματικά, είναι εντυπωσιακό αυτό που κατάφερε αυτό το μικρό κράτος, με πληθυσμό λίγο πάνω από να εκατομμύριο κατοίκους, που το διεκδικούν από κοινού ο βορράς και η ανατολή.

Απόγευμα Δευτέρας, στο Ταλίν σκοτεινιάζει νωρίς, και με τον David πηγαίνουμε εκεί που χτυπά η «ψηφιακή καρδιά» της Εσθονίας. Η υπεύθυνη ενημέρωσης αναφέρει ότι «η μοναδική μας προσέγγιση είναι να προσφέρουμε ποικιλία κρατικών υπηρεσιών σε άτομα εκτός Εσθονίας». Έτσι, όσοι δεν ζουν στην Εσθονία μπορούν να ιδρύσουν ψηφιακά μία εταιρεία, να υπογράψουν και να ανταλλάξουν κρυπτογραφημένα έγγραφα, να πραγματοποιήσουν ασφαλείς διαδικτυακές τραπεζικές μεταφορές και να υποβάλουν φορολογικές δηλώσεις ηλεκτρονικά. Όλα αυτά είναι διαθέσιμα και προσβάσιμα σε μη κατοίκους της χώρας. Από το 2014, περισσότεροι από 80.000 άνθρωποι από 170 διαφορετικές χώρες έχουν λάβει ηλεκτρονική διαμονή στην Εσθονία.

Η ασφάλεια των δεδομένων είναι το ζητούμενο και όχι το δεδομένο

Αν γυρίσουμε πίσω στον χρόνο θα διαπιστώσουμε ότι το αναγνωρισμένο ψηφιακό οικοσύστημα της Εσθονίας ιδρύθηκε ήδη τη δεκαετία του 1990 και η ψηφιακή ταυτότητα που βασίζεται σε αυτό έχει γίνει ένα αναπόσπαστο μέρος των δημόσιων υπηρεσιών της. Βασισμένο σε διαλειτουργικές βάσεις δεδομένων, ο ασφαλής έλεγχος ταυτότητας μέσω x-road και ο προσωπικός αριθμός αναγνώρισης επιτρέπει την πρόσβαση με το ίδιο αναγνωριστικό και τη δυνατότητα σύνδεσης ιατρικών αρχείων, τραπεζικών υπηρεσιών, υπηρεσιακών εγγράφων κλπ.

Αλλά το ζητούμενο είναι η ασφάλεια των δεδομένων, που δεν είναι πάντα δεδομένη. Την ίδια στιγμή, τεχνολογικοί γίγαντες όπως η Apple και η Google αναπτύσσουν τις δικές τους λύσεις ψηφιακής ταυτότητας. Αυτό δεν είναι κακό. Ωστόσο, ορισμένες φωνές υποστηρίζουν γιατί ένα κράτος θα πρέπει να αναπτύσσει μόνο του τέτοιες πλατφόρμες, αφού υπάρχουν ήδη έτοιμες, σπαταλώντας οικονομικούς πόρους και δεσμεύοντας ανθρώπινο δυναμικό.  Από τη μια, αυτό μπορεί να είναι λάθος, αλλά το ίδιο λάθος θα ήταν να το αγνοήσουμε ή να πάμε ενάντια σε αυτό.

Το κύριο ζήτημα συνοψίζεται στο απόρρητο έναντι της άνεσης. Οι άνθρωποι μπορεί να είναι πρόθυμοι να εγκαταλείψουν ένα κομμάτι από το απόρρητό τους για υπηρεσίες (όπως εξατομικευμένη ιατρική περίθαλψη), αλλά οι κυβερνήσεις πρέπει να διαβεβαιώσουν ότι αυτός ο συμβιβασμός είναι δίκαιος. Σε πολλές χώρες η εμπιστοσύνη στον χειρισμό προσωπικών δεδομένων από την κυβέρνηση είναι χαμηλή. Ωστόσο, μπορούμε δίκαια να αναρωτηθούμε, πόσο από αυτή την εμπιστοσύνη υπάρχει στους τεχνολογικούς γίγαντες;

«Τα κράτη και οι τεχνολογικοί γίγαντες έχουν εντελώς διαφορετικούς στόχους για τον εντοπισμό των «πελατών» τους», αναφέρει ο Kalev Pihl, διευθύνων σύμβουλος στην SK ID Solutions. «Οι τεχνολογικοί γίγαντες δεν ενδιαφέρονται τόσο για την ασφάλεια των δεδομένων, δεν τους ενδιαφέρει αν ένα άτομο είναι συνδεδεμένο με έναν ή χιλιάδες λογαριασμούς. Αυτό που τους ενδιαφέρει είναι η δημιουργία προφίλ, ώστε να μπορούν να αυξήσουν την αξία πωλήσεων της βάσης χρηστών τους. Ένα παράδειγμα είναι το Twitter, όπου η αποτίμησή του εδράζεται στον αριθμό των χρηστών και στον όγκο των δεδομένων που ανταλλάσσουν».

Το παράδειγμα της Εσθονίας

Η Laura Kask, είναι διευθύνουσα σύμβουλος της Proud Engineers, μιας εταιρείας συμβούλων για την ψηφιακή ανάπτυξη. Θεωρεί ότι η πλήρης προσαρμογή στις νέες τεχνολογίες διαρκεί επτά με οκτώ χρόνια. Έπειτα, η λογική των διαδικασιών τεχνολογικής ανάπτυξης μπορεί να μην ταιριάζει με τη γρήγορη ανάπτυξη πολιτικής. Η διαδικασία πολιτικής των εκλογών είναι πολύ πιο γρήγορη και οι πολιτικοί μπορεί να χάσουν την υπομονή τους.

«Για παράδειγμα, η εσθονική ταυτότητα χρειάστηκε αρκετά χρόνια μέχρι να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί για την ποικιλία των υπηρεσιών που βλέπουμε σήμερα. Χρειαζόμαστε αρκετό χρόνο για να επιτρέψουμε στους ανθρώπους και τις επιχειρήσεις να συνηθίσουν σε νέες λύσεις», αναφέρει.

Δεδομένου όμως ότι η Εσθονία έχει χρησιμοποιήσει με επιτυχία την ψηφιακή ταυτότητα για τρεις δεκαετίες, η χώρα μπορεί να προσφέρει ορισμένες προτάσεις. Σύμφωνα με την κ. Kask, υπάρχουν δύο βασικές.

Πρώτον, ο χειρισμός και έλεγχος ταυτότητας καθώς το πεδίο των τεχνικών λύσεων θα πρέπει να συντονίζονται κεντρικά από τα κράτη. Χωρίς αυτό το προαπαιτούμενο, η προσαρμογή οποιασδήποτε ψηφιακής λύσης υποφέρει. Επίσης, χωρίς έναν υπεύθυνο φορέα επιφορτισμένο με την ασφάλεια των δεδομένων, η ευθύνη θα εξαλειφθεί και η ποιότητα των δεδομένων θα υποφέρει.

Δεύτερον, θα πρέπει να υπάρχει μια πληθώρα φορέων και εργαλείων για την αναγνώριση. Σε αυτό, η Εσθονία προσφέρει ένα σημαντικό παράδειγμα από την κρίση του 2017, η οποία σχετίζεται με τα δελτία ταυτότητας των πολιτών. Εκείνη τη χρονιά, εκείνη την κρίσιμη περίοδο, τα τσιπ των ταυτοτήτων δέχονταν ψηφιακή επίθεση και η Εσθονία έπρεπε να αναστείλει τα πιστοποιητικά 750.000 πολιτών. Ωστόσο, αυτή η κυβερνοεπίθεση επηρέασε  ελάχιστα τις συναλλαγές επειδή η δυνατότητα ταυτοποίησης από το κινητό λειτούργησε καλά. Τώρα, υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερις τρόποι χρήσης ψηφιακής ταυτοποίησης (ID-car, Smart-ID, mobile-ID και PIN-calculator για τράπεζες), όλοι ακολουθώντας το ίδιο πλαίσιο και αρχές. Αυτό προσφέρει υψηλή ανθεκτικότητα και είναι φιλικό προς τον χρήστη.

Τα χρηματιστήρια των δεδομένων

Ακόμα και στα παραδοσιακά χρηματιστήρια, τα δεδομένα και οι πληροφορίες έχουν αξία. Πόσο μάλλον, αν σε ένα φανταστικό χρηματιστήριο, οι συναλλαγές δεν αποτυπώνονταν σε μετοχές αλλά σε δεδομένα. Τα προφίλ των χρηστών έχουν αξία, οι καθημερινές συνήθειές τους, τα είδη που καταναλώνουν ή τα μέρη που επισκέπτονται συνθέτουν το παζλ της προσωπικότητάς τους και τα πακέτα των «εξατομικευμένων διαφημίσεων».

Τι γίνεται ωστόσο με τα ιατρικά δεδομένα; Για τους φαρμακευτικούς κολοσσούς, τα ιατρικά δεδομένα των πολιτών είναι θησαυρός. Το e-estonia περιλαμβάνει το σύνολο των προφίλ του χρήστη: ο χρήστης είναι πολίτης, φορολογούμενος, εργαζόμενος, σύζυγος, πατέρας, ασθενής, υγιής, καταναλωτής, ψηφοφόρος κλπ. Εάν κάποιος έχει πρόσβαση στα ιατρικά δεδομένα του χρήστη, για παράδειγμα ο πολίτης μπορεί να χάσει την εργασία του.

Ρωτώ την υπεύθυνη γι’ αυτό. Η πανδημία Covid αποτελεί απτό πεδίο μελέτης με την  έκδοση και ενσωμάτωση στην ψηφιακή κάρτα του πολίτη, ψηφιακών πιστοποιητικών εμβολιασμού. Παρά τις δικλείδες και τα πρωτόκολλα ασφαλείας, σημειώθηκε προ ετών διαρροή ιατρικών δεδομένων, οι υπεύθυνοι τιμωρήθηκαν, αλλά το κακό είχε γίνει. Αλλά όλα αυτά συγκροτούν ένα πεδίο μελέτης, η γνώση ακόμη και μέσα από σφάλματα είναι σημαντική.  

www.ertnews.gr

Διαβάστε περισσότερα… Read More