Αυτοδιαχειριζόμενες κοινότητες συγκατοίκησης ηλικιωμένων στην Ελλάδα

Η Παγκόσμια Ημέρα των Ηλικιωμένων, γνωστή και ως «Παγκόσμια Ημέρα για την Τρίτη Ηλικία» γιορτάζεται κάθε χρόνο την 1η Οκτωβρίου. Με αυτήν την αφορμή, μιλήσαμε με την Μαλάμω Στεργίου, ιδρύτρια της ομάδας «Κοινότητες συγκατοίκησης ηλικιωμένων και μη – Φτιάχνω το μέλλον μου», που εδώ και κάποιους μήνες έχει ξεκινήσει ενεργά μία πρώτη προσπάθεια για τη δημιουργία κοινοτήτων συγκατοίκησης ηλικιωμένων στην Ελλάδα. Ένα φιλόδοξο εγχείρημα σε μια χώρα που δεν είναι εξοικειωμένη με την κουλτούρα της συγκατοίκησης, το οποίο ωστόσο έχει βρει θερμή ανταπόκριση.

Συνέντευξη στη Δάφνη Σκαλιώνη

– Εδώ και κάποιους μήνες έχετε αφιερωθεί στην προώθηση της δημιουργίας κοινοτήτων συγκατοίκησης ηλικιωμένων στην Ελλάδα. Πώς ξεκίνησε αυτό το εγχείρημα; 

– Κάποια στιγμή συνειδητοποίησα ότι είμαι μόνη μου στο σπίτι, χωρίς να έχω τη βεβαιότητα ότι εάν χρειαστώ βοήθεια, μπορώ να την έχω άμεσα. Αυτό με τρομοκράτησε. Είχα την εμμονική σκέψη ότι θα πεθάνω μόνη μου και θα με βρουν μετά από μια εβδομάδα… Έτσι γεννήθηκε μέσα μου η ιδέα. Την μοιράστηκα με φίλους και η υποδοχή ήταν πάρα πολύ καλή, οπότε άρχισα να κάνω την έρευνά μου. Τι συμβαίνει διεθνώς με τους μεγάλους ανθρώπους και τις γερασμένες κοινωνίες, πώς φέρονται οι άνθρωποι στις άλλες χώρες στους γονείς τους, τις μεγαλύτερες γενιές κλπ; Και είδα ότι είναι και αμερικανικό πρόβλημα και ευρωπαϊκό. Στην Κίνα το έχουν λύσει με κάποιον τρόπο, γιατί οι οικογένειες δεν αφήνουν τους παππούδες να φύγουν, να ζήσουν κάπου μόνοι τους, γιατί τιμούν τους προγόνους. Οι Ιάπωνες είναι πρώτοι και καλύτεροι στον κόσμο σε πληθυσμό ηλικιωμένων ανθρώπων και προσπαθούν να το λύσουν με διάφορους τρόπους. Εμείς εδώ στην Ελλάδα είμαστε μαζί με την υπόλοιπη Ευρώπη πάρα πολύ ψηλά επίσης.

Συνεχίζοντας την έρευνα, έβαλα τη λέξη «ηλικιωμένοι» στο Google και όλη η σελίδα μου έβγαλε «ηλικιωμένοι – κατάθλιψη». Οπότε είδα ότι είναι πολύπλευρο το θέμα και ότι έχει να κάνει και με την ψυχική υγεία και με την πνευματική και με τη φυσική.

Και έτσι συνέχισα τις έρευνές μου, άρχισα να κοιτάζω σπίτια. Πόσο κοστίζουν τα ενοίκια; Πόσο θα μας κόστιζαν αν μέναμε 4 – 5 άτομα σε ένα διαμέρισμα; Γιατί αυτή ήταν η αρχική ιδέα. Αυτή είναι και η δική μου προσωπική ανάγκη, να μοιράζομαι ένα διαμέρισμα με άλλους ανθρώπους.

Έγραψα τελικά το κείμενο καλέσματος και το ανάρτησα στο διαδίκτυο. Την επόμενη μέρα ξεκίνησε πόλεμος στην Ουκρανία. Και αυτό με έβαλε σε σκέψεις, ότι αν τα πράγματα ζορίζουν με αυτόν τον τρόπο στην Ευρώπη, είναι ένας λόγος παραπάνω να αρχίσουμε να συγκατοικούμε. Η συλλογικότητα πάντοτε λύνει τα προβλήματα που ο καθένας μόνος του αδυνατεί να λύσει. Έτσι ξεκίνησε.

– Πώς ακριβώς δομείται μια τέτοια κοινότητα; Δηλαδή είναι, ας πούμε, ένα σπίτι όπου μένουν όλοι μαζί σε διαφορετικά δωμάτια; Τι οραματίζεστε να φτιάξετε εδώ στην Ελλάδα;

– Υπάρχουν διαφόρων ειδών τύποι συγκατοίκησης, δηλαδή ξεκινώντας από το ένα μεγάλο διαμέρισμα, όπου μπορεί να μείνουμε 3 μέχρι 5 άτομα το πολύ, που είναι μια εκδοχή κυρίως πόλης. Η άλλη εκδοχή, πάλι για ανθρώπους που θέλουν να μείνουν στην πόλη, είναι μια οικογενειακή πολυκατοικία ή ένας μεγάλος χώρος που να είναι διαμορφωμένος ή να διαμορφωθεί έτσι ώστε να έχουμε γκαρσονιέρες ή δυάρια και να μένουμε 10, 12 άνθρωποι. Θα πρέπει να υπάρχει ένας κοινόχρηστος χώρος, και θα έχει οπωσδήποτε και 1-2 ξενώνες για να μπορούν να έρχονται φίλοι μας ή συγγενείς μας. Και σίγουρα και έναν χώρο – εργαστήριο, γιατί πάρα πολλοί άνθρωποι ενδιαφέρονται για ράψιμο, για κέντημα, για ξυλουργική, τα έχουμε ήδη συζητήσει αυτά. Η άλλη εκδοχή είναι έξω από την Αθήνα σε κάποια περιοχή της Αττικής, όπου υπάρχουν μικρές πανσιόν. Θα μπορούσαν να μας βολέψουν πάρα πολύ, γιατί έχουν ήδη κοινόχρηστες κουζίνες, σαλόνια έτοιμα.

(Φωτογραφία από Diego Pontes, pexels)

Και η τελευταία εκδοχή είναι για όσους θέλουν να μείνουν εκτός πόλης, στην επαρχία. Έχουμε τόσο πολλά ωραία χωριά, τα οποία βρίσκονται κοντά στις πρωτεύουσες των νομών, δηλαδή κοντά σε νοσοκομεία, γιατί αυτό μας αφορά, που είναι και σε χαμηλό υψόμετρο και που δεν είναι εγκατελελειμένα εντελώς, έχουν το καφενείο τους, έχουν σούπερ μάρκετ, έχουν συγκοινωνία, φως, νερό, τηλέφωνο, όλες οι υποδομές είναι έτοιμες, και εκεί πέρα πουλιούνται και ενοικιάζονται πάρα πολλά σπίτια.

Οι ηλικιωμένοι είμαστε η πιο πολυπληθής ομάδα στη χώρα και επειδή αυτά τα χωριά έχουν μείνει σε αυτήν την κατάσταση, γιατί οι νεαροί δεν βρίσκουν δουλειά στην επαρχία και πηγαίνουν στις πόλεις, η πρότασή μας είναι να τα κατοικήσουμε εμείς και να τους δώσουμε ζωή. Μπορεί να καλλιεργήσουμε κήπους, να έχουμε διατροφική αυτάρκεια. Υπάρχουν χωράφια επίσης τα οποία μπορούν να καλλιεργηθούν, υπάρχουν ελαιώνες.

– Αντιλαμβάνομαι ότι το έχετε ξεκινήσει, κάνετε ομάδες, συζητάτε… Σε τι φάση βρίσκεστε τώρα;

– Ναι, αυτή τη στιγμή έχουμε μια ομάδα η οποία λέγεται «Συγκατοίκηση τώρα» και αποτελείται από ανθρώπους οι οποίοι ενδιαφερόμαστε να εντοπίσουμε κάποιον χώρο που να μπορεί να μας φιλοξενήσει, είτε είναι στην πόλη, είτε είναι στην επαρχία, και να συγκατοικήσουμε μέσα στον επόμενο χρόνο.

Φωτογραφία από πρόσφατη συνάντηση της ομάδας «Κοινότητες Συγκατοίκησης Ηλικιωμένων και μη – Φτιάχνω το μέλλον μου»

Δημιουργούμε σιγά σιγά υποομάδες για το χωριό, για την πόλη, για πολυκατοικία, για διαμέρισμα κλπ, και φυσικά ενδιαφερόμαστε να έχουμε καινούργια μέλη. Οι άνθρωποι οι οποίοι ενδιαφέρονται να μπουν σε αυτό το σχήμα, είτε επειδή λήγει το συμβόλαιό τους, είτε επειδή έχουν βαρεθεί να είναι μόνοι τους, να έρθουν στην Ομάδα μας και στη συνέχεια να αρχίσουμε να μιλάμε, να συναντιόμαστε, να γνωριζόμαστε, γιατί όπως καταλαβαίνετε όλοι μας είμαστε υποψήφιοι συγκάτοικοι.

Οι ομάδες της γειτονιάς κάνουν δράσεις, πηγαίνουν θέατρα, πηγαίνουν εκδρομές, πήγαινε σε ουζερί, βγαίνουν βόλτες, κάνουν πολλά πράγματα, οπότε εκεί καλλιεργείται η σύμπνοια.

– Η συμβατότητα πώς μπορεί να διασφαλιστεί; Το ρωτάω γιατί, ας πούμε, εγώ έμενα σε μια πολυκατοικία με 17 διαμερίσματα. Δεν υπήρχε συμβατότητα μεταξύ μας, υπήρχαν πάρα πολλές προστριβές, συγκρούσεις, γκρίνιες, και δεν κατοικούσαμε καν στο ίδιο σπίτι, απλά στην ίδια πολυκατοικία. Το να αποφασίσεις να συγκατοικήσεις ξαφνικά με άλλους 3, 5, 10 ανθρώπους που δεν γνωρίζεις, δεν είναι ένα ρίσκο;

– Αυτό το παράδειγμα της πολυκατοικίας που ανέφερες είναι πολύ καλό, γιατί πηγαίνοντας σε μια πολυκατοικία γενικώς σαν ένοικοι, πάμε στο διαμέρισμά μας, δεν μας ενδιαφέρει η υπόλοιπη πολυκατοικία. Άντε να κάνουμε καμιά συνέλευση για να μιλήσουμε για το πετρέλαιο. Η διαφορά με εμάς είναι η πρόθεση. Δηλαδή, θα πάμε να μείνουμε όλες μαζί σε μια πολυκατοικία, σε ένα διαμέρισμα, σε ένα χωριό, να κάνουμε δηλαδή μια μικρή συνοικία, με την πρόθεση ότι θα είμαστε μαζί, ότι θα κάνουμε παρέα. Η πρόθεση είναι της αλληλοβοήθειας. Η αλληλοβοήθεια είναι συστατικό μέρος της συγκατοίκησης.

Ή άλλη μεριά είναι το θέμα του «ποιοι είναι αυτοί που θα πάω να μείνω μαζί τους;» Για αυτόν τον λόγο ξεκίνησαν κιόλας οι ομάδες γειτονιάς. Έχουμε σκοπό, πρώτον να γίνουν οι γνωριμίες ανάμεσα στους ανθρώπους, δηλαδή να ψυχανεμιστούμε ποιοι άνθρωποι μας κάνουν για συγκάτοικοι, και δεύτερον να προωθηθεί η αλληλοβοήθεια. Δηλαδή σε μια ομάδα γειτονιάς οι άνθρωποι μπορούν να έχουν τα τηλέφωνα ο ένας του άλλου, που τον ξέρουν λίγο. Κάποιος να αρρωστήσει, να πει «σε παρακαλω, φέρε μου μια σακούλα από το σουπερμάρκετ…» Και να έχει την άνεση να βάλει τον άνθρωπο μέσα στο σπίτι του να του κάνει παρέα, ή να τον πάει στο γιατρό.

(Φωτογραφία από Matthias Zomer, pexels)

Το θέμα των σχέσεων είναι κάτι που θα λυθεί και αυτό βήμα βήμα. Αυτό που εγώ συστήνω στα μέλη μας είναι «μην περιμένετε να κάνετε μεγάλες σχέσεις, μεγάλες φιλίες για να γίνετε συγκάτοικοι». Η συγκατοίκηση είναι μια σύμβαση η οποία περιλαμβάνει πάρα πολύ καθημερινά πράγματα, δηλαδή εάν πλένουμε τα πιάτα το βράδυ ή το πρωί… Εάν κοιμόμαστε το πρωί ή στις 4 τη νύχτα… Εάν τρώμε σκόρδο ή όχι. Έξω από την καταρχήν χημεία που πρέπει να έχουμε με αυτούς τους ανθρώπους, αυτά που ορίζουν μια επιτυχημένη συγκατοίκηση είναι αυτά τα μικρά τα καθημερινά. Γι’ αυτό τους συμβουλεύω κάθε φορά «μην περιμένετε να κάνετε φοβερές σχέσεις. Δείτε με τους φίλους σας τους ως τώρα… Εάν μείνετε μαζί τους, που μπορεί να είστε και 20 χρόνια φίλοι, θα συγκατοικήσετε καλά: Πολύ πιθανό να σκοτωθείτε! Ή με τους συγγενείς μας, που τους ξέρουμε από τότε που έχουμε γεννηθεί, μπορούμε να συγκατοικήσουμε;»

Εδώ κάνουμε επιλογές ανάμεσα στα άτομα που συναντάμε με αυτόν τον σκοπό, οπότε τα κριτήρια είναι πολύ διαφορετικά.

– Ουσιαστικά κάνετε μια προσπάθεια να εκπαιδεύσετε την ελληνική κοινωνία σε μια νοοτροπία που δεν την έχουμε καθόλου, σε μια κουλτούρα συγκατοίκησης, που είναι κάτι τελείως καινούργιο. Άκουσα όμως ότι είπατε, «θα πάμε όλες μας»… Αφορά μόνο γυναίκες;

– Μέχρι στιγμής οι ομάδες αποτελούνται ως επί το πλείστον από γυναίκες. Το 95% είναι γυναίκες. Οι άντρες τώρα τελευταία βλέπω ότι αρχίζουν να εμφανίζονται δειλά δειλά, αλλά αυτή η υπόθεση ξεκίνησε από γυναίκες.

– Έχετε κάποια συνεργασία με τα ΚΑΠΗ ή με τους δήμους;

– Όχι, θέλουμε να έχουμε στη συνέχεια συνεργασία με τους δήμους, αλλά αυτή τη στιγμή δεν έχουν συνεργασία με κανέναν. Τα ΚΑΠΗ βεβαίως είναι ένας πάρα πολύ πετυχημένος θεσμός. Οι άνθρωποι περνάνε πολύ καλά εκεί πέρα, παίζουν μουσικές, κάνουν γυμναστικές, κάνουν καταπληκτικά πράγματα. Εμείς δεν έχουμε οργανωθεί ακόμα στο να κάνουμε τόσα πολλά. Η διαφορά μας με το ΚΑΠΗ είναι ότι εμείς μιλάμε για συγκατοίκηση και όλα τα υπόλοιπα που κάνουμε έχουν στόχο τη συγκατοίκηση.

Θέλουμε να μιλήσουμε με τους Δήμους, ώστε να συμπράξουν και αυτοί στην προσπάθεια με ενδεχόμενη παραχώρηση χώρων, ή με ένα συμβολικό ενοίκιο. Για να μπορέσουν τα μέλη μας να μείνουν και με ένα σχετικά χαμηλό ενοίκιο, γιατί ανάμεσα στα άλλα, μας ενδιαφέρει και το μικρότερο κόστος διαβίωσης κάτω από μια στέγη.

– Είχατε προαναγγείλει τον Μάρτιο ένα πείραμα συγκατοίκησης που θα γινόταν το καλοκαίρι. Πώς πήγε αυτό;

– Αυτό έγινε στην Αιδηψό για 10 μέρες. Η πρώτη εβδομάδα πήγε καλά! Ήρθανε μέλη μας τα οποία πέρασαν πολύ καλά, κάναμε πολύ ωραία πράγματα. Γνωριστήκαμε, κάναμε τεστ προσωπικότητας, μιλήσαμε μεταξύ μας για το τι θέλει ο καθένας από τη συγκατοίκηση. Ήταν πάρα πολύ ευχάριστη όλη αυτή η κατάσταση.

Τη δεύτερη εβδομάδα όμως πάρα πολλά μέλη παρουσίασαν μια αυξημένη επιπολαιότητα και ακύρωσαν τις κρατήσεις τους μία μέρα πριν και βρεθήκαμε να είμαστε 5 άτομα. Εμένα με έκανε πιο προσεκτική αυτό το πείραμα, ώστε να βεβαιώνομαι ότι οι άνθρωποι που παίρνουν μέρος στις ομάδες το εννοούν και μπορούν να δεσμευτούν ως προς αυτό.

Δεδομένο ότι είναι η πρώτη φορά που στην Ελλάδα συμβαίνει κάτι τέτοιο, το πείραμα κρίνεται καταρχήν επιτυχημένο. Και επιπλέον ό,τι κάνουμε, το κάνουμε με προσοχή μεν, αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα πάει καλά. Δοκιμάζουμε ό,τι πηγαίνει καλά το κρατάμε. Ότι δεν πηγαίνει καλά το ψάχνουμε να δούμε για ποιο λόγο δεν πάει καλά και μήπως πάλι αργότερα πάει καλά; Έτσι πηγαίνει αυτό το εγχείρημα. Δοκιμάζοντας.

– Αντιλαμβάνομαι πως υπάρχει σαφής διαφορά των κοινοτήτων συγκατοίκησης ηλικιωμένων με τα γηροκομεία, έτσι δεν είναι; Μπορει κι εκεί να συμβιώνουν ηλικιωμένοι, αλλά εσείς μιλάτε για κάτι τελείως διαφορετικό…

– Τα γηροκομεία είναι ένας τεράστιος θεσμός στην Ελλάδα, τα οποία έχουν προσφέρει και συνεχίζουν να προσφέρουν υπηρεσίες στην κοινωνία και στις οικογένειες των ηλικιωμένων ανθρώπων και στους ίδιους τους ηλικιωμένους, οι οποίες είναι πολύτιμες. Επιπλέον είναι υπηρεσίες τις οποίες εμείς δεν προτιθέμεθα να αναλάβουμε. Δεν έχουμε κοινό πεδίο αυτή τη στιγμή με αυτόν τον θεσμό. Εμείς απευθυνόμαστε σε ανθρώπους που μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν, που υποφέρουν από μοναξιά και που θέλουν παρέα. Αυτό είναι το δικό μας το πεδίο, πάνω σε αυτό προχωράμε.

Αν ενδιαφέρεστε να μάθετε περισσότερα για αυτήν την πρωτοβουλία, μπείτε στην ομάδα του Facebook «Κοινότητες συγκατοίκησης ηλικιωμένων και μη – Φτιάχνω το μέλλον μου».

Σχετικά άρθρα:

Μοναξιά και απομόνωση στην Tρίτη Hλικία: «Είμαι μόνη. Νιώθω ότι βρίσκομαι σε ένα έρημο νησί»

Οι ηλικιωμένοι με συχνές κοινωνικές επαφές ζουν περισσότερο

www.ertnews.gr

Διαβάστε περισσότερα… Read More